کد مطلب:38159 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اهل بيت

در متن پاية يك در قسمت زيارت اهل قبور گفته شده است كه دادن صفت شفادهندگي به طور مستقيم به ائمة اطهار شرك است. پس چرا در بعضي مجالس روضه مي گويند اگر مريضي داريد يا حاجتي داريد به فلان امام متوسل شويد؟

توسل به ائمة اطهار به معناي وسيله قرار دادن آنان است، چون آنان مقرّب درگاه الهي هستند و مورد عنايت خدا مي باشند و مي توانند براي انسان واسطه شوند و دعا كنند. قرآن مي فرمايد: اي كساني كه ايمان آورده ايد! پرهيزكاري پيشه كنيد و وسيله اي براي تقرّب به خدا انتخاب نماييد و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.[6]

به هر كار و هر چيزي كه باعث نزديك شده به پيشگاه مقدس پروردگارمي شود وسيله مي گويند كه مهم ترين آن ها ايمان به خدا و پيامبر اكرم(ص) و جهاد وعبادات و زكات و روزه و زيارت خانةخدا و صلة رحم و انفاق در راه خدا است. اين ها وسيلة تقرّب به خدا هستند.

اميرالمؤمنين در نهج البلاغه مي فرمايد: بهترين چيزي كه به وسيلة آن مي توان به خدا نزديك شد ايمان به خدا و پيامبر و جهاد در راه خدا است كه قلّه كوهسار اسلام است و همچنين جملةاخلاص (لااله الاّالله) كه فطرت توحيد است، و برپاداشتن نماز كه آيين اسلام است و زكات كه فريضه است.[7]

شفاعت پيامبران و امامان و بندگان صالح كه طبق صريح قرآن باعث تقرب به پروردگار مي گردد در مفهوم وسيع توسل است، حتي سوگند دادن خدا به مقام پيامبران و امامان و صالحان كه نشانة علاقه به آن ها و اهميت دادن به مقام و مكتب آنان مي باشد، جزء اين مفهوم وسيع است.

البته منظور از توسل به ائمه هرگز اين نيست كه چيزي را از پيامبر يا امام مستقلاً تقاضا كند بلكه منظور اين است كه با اَعمال صالح يا پيروي از پيامبر و امام يا شفاعت آنان و يا سوگند دادن خداوند به مقام و مكتب آن ها، از خداوند چيزي را بخواهند. اين معنا نه بوي شركت مي دهد و نه بر خلاف آيات است و نه از عموم آية فوق بيرون مي باشد.

قرآن و توسل:

از آيات ديگر به خوبي استفاده مي شود كه وسيله قراردادن مقام انسان صالحي در پيشگاه خدا و طلب چيزي از خداوند به خاطر او، ممنوع نيست و منافات با توحيد ندارد. در آية 64 سورة نساء مي خوانيم:اگر آن ها هنگامي كه به خويشتن ستم كردند (و مرتكب گناهي شدند) به سراغ تو مي آمدند و از خداوند طلب عفو و بخشش مي كردند و تو نيز براي آن ها طلب عفو مي كردي، خدا را توبه پذير و رحيم مي يافتند.

نيز در آية97 سورة يوسف مي خوانيم: برادران يوسف از پدر تقاضا كردند كه در پيشگاه خدا براي آن ها استغفار كند و يعقوب اين تقاضا را پذيرفت.

در آية 114 سورة توبه نيز موضوع استغفار ابراهيم براي پدرش آمده كه تأثير دعاي پيامبران را دربارةديگران تأييد مي كند. در آيات ديگر اين موضوع منعكس است.

روايات اسلامي و توسل:

از روايات متعددي كه از شيعه و اهل تسنن در دست داريم، نيز به خوبي استفاده مي شود توسل به معني كه گفتيم اشكالي ندارد، بلكه كار خوبي محسوب مي شود. اين روايات بسيار است و در كتب زيادي نقل شده و ما به عنوان نمونه به چند قسمت از آن ها كه در كتب معروف اهل تسنن مي باشد اشاره مي كنيم:

1_ در كتاب وفاءالوفا تأليف دانشمند معروف سني سمهودي مي خوانيم: مدد گرفتن و شفاعت خواستن در پيشگاه خدا از پيامبر(ص) و از مقام و شخصيت او، هم پيش از خلقت او مجاز است و هم بعد از تولد و هم بعد از رحلتش،هم در عالم برزخ و هم در روز رستاخيز. سپس روايت معروف توسل آدم را به پيامبر اسلام(ص) از عمر بن خطاب نقل كرده كه: آدم روي اطلاعي كه از آفرينش پيامبر اسلام در آينده داشت به پيشگاه خدا عرض كرد:

خداوندا ! به حق محمد از تو تقاضا مي كنم مرا ببخشي.[8]

سپس حديث ديگري از راويان حديث از جمله نسائي و ترمذي دانشمندان معروف اهل تسنن به عنوان شاهد براي جواز توسل به پيامبر در حال حيات نقل

مي كند: مرد نابينايي تقاضاي ازعا از پيامبر براي شفاي بيماريش كرد، پيغمبر دستور داد چنين دعا كند: اللّهم اني اسئلك و اتوجه اليك بنبيك محمد نبي الرحمه يا محمد اني توجهتبك الي ربي في حاجتي لتقضي لي اللهم شفعه في؛[9] خداوندا ! من از تو به خاطر پيامبرت، پيامبر رحمت تقاضا مي كنم و به تو روي مي آورم: اي محمد ! به وسيلةتو به سوي پروردگارم براي انجام حاجتم متوجه مي شوم. خداوندا ! او را شفيع من ساز.

سپس در مورد جواز توسل به پيامبر بعد از وفات نقل مي كند كه مرد حاجتمندي در زمان عثمان كنار قبر پيامبر آمد و نماز خواند و دعاد كرد: الله اني اسئلك و اتوجه اليك بنبينا محمد(ص) نبي الرحمه، يا محمد اني اتوجه بك الي ربك ان تقضي حاجتي؛

خداوندا ! من از تو تقاضا مي كنم و به وسيلة پيامبر ما محمد(ص) پيغمبر رحمت به سوي تو متوجه مي شوم. اي محمد ! من به وسيلة تو متوجه پروردگار تو مي شوم تا مشكلم حل شود.

بعداً اضافه مي كند چيزي نگذشت كه مشكل او حل شد.[10]

2_ نويسنده كتاب التوصل الي حقيقه التوسل كه در موضوع توسل بسيار سختگير است،26 حديث از كتب و منابع مختلف نقل كرده كه جواز اين موضوع در لابه لاي كتاب ها منعكس است.

ابن حجر مكي در كتاب صواعق از امام شافعي پيشواي معروف اهل تسنن نقل مي كند كه به اهل بيت پيامبر توسل مي چست و مي گفت:

آل النبي ذريعتي و هم إليه وسيلتي

أرجو بهم اعطي غداً بيداليمين صحيفتي؛[11]

خاندان پيامبر وسيلة منند. آنها در پيشگاه او سبب تقرب من مي باشند. اميدوارم به سبب آن ها فرداي قيامت، نامة عمل من به دست راست من سپرده شود.

نيز از بيهقي نقل مي كند كه در زمان خلافت خليفة دوم، سالي قحطي شد. بلال به همراهي عده اي از صحابه بر سر قبر پيامبر آمد و گفت: يا رسول الله استسق لأمتك ... فإنّهم قد هلكوا؛[12] اي رسول خدا ! از خدايت براي امتت باران بخواه... كه ممكن است هلاك شوند.

حتي از ابن حجر در كتاب الخيرات الحسان نقل مي كند كه امام شافعي در ايامي كه در بغداد بود به زيارت ابوحنيفه مي رفت و در حاجاتش به او متوسل مي شد![13]

نيز در صحيح دارمي از ابي الجوزاء نقل مي كند كه سالي در مدينه قحطي شديدي واقع شد، بعضي شكايت به عايشه بردند، او سفارش كرد كه بر فراز قبر پيامبر روزنه اي در سقف ايجاد كنند تا به بركت قبر پيامبر از طرف خدا باران نازل شود، چنين كردند و باران فراواني آمد!

در تفسير آلوسي قسمت هاي زيادي از احاديث فوق در پايان ناگزير به اعتراف شده و مي گويد: بعد از تمام اين گفتگوها، مانعي در توسل به پيشگاه خدا به مقام پيامبر(ص) نمي بينيم، چه در حال حيات پيامبر و چه پس از رحلت او. وي از بحث نسبتاً مشروحي در اين زمينه، اضافه مي كند توسل جستن به مقام غير پيامبر در پيشگاه خدا مانعي ندارد به شرط اين كه حقيقتاً در پيشگاه خدا مقامي داشته باشد.[14]

يادآوري لازم:

1_ منظور از توسل اين نيست كه كسي حاجت را از پيامبر يا امامان بخواهد بلكه منظور اين است كه به مقام او در پيشگاه خدا متوسل شود، و اين در حقيقت توجه به خدا است، زيرا احترام پيامبر نيز به خاطر اين است كه فرستادةاو بوده و در راه او گام برداشته است. تعجب مي كنيم از كساني كه اين گونه توسل را شرك مي پندارند در حاليكه شرك اين است كه براي خدا شريكي در صفات و اعمال او قائل شوند واين گونه توسل شباهتي با شرك ندارد.

2_ بعضي اصرار دارند كه ميان حيات و وفات پيامبر و امامان فرق بگذارند، در حالي كه گذشته از روايات فوق كه بسياري از آن ها مربوط به بعد از وافات است، از نظر يك مسلمان، پيامبران و صالحان،بعد از مرگ حيات برزخي دارند، كه وسيعتر از عالم دنيا است، همان طور كه قرآن دربارة شهدا تصريح كرده است و مي گويد: آنها را مردگان فرض نكنيد، آن ها زندگانند.[15]

3_ بعضي اصرار دارند ميان تقاضاي دعا از پيامبر، و ميان سوگند دادن خدا به مقام او، فرق بگذارند و تقاضاي دعا را مجاز و غير آن را ممنوع بشمارند، در حالي كه فرق منطقي ميان اين دو ديده نمي شود.

4_ بعضي از نويسندگان و دانشمندان اهل تسنن مخصوصاً وهابيها كوشش دارند تمام احاديثي را كه در زمينة توسل وارد شده است تضعيف كنند و يا با اشكالات واهي و بي اساس آن ها را به دست فراموشي بسپارند. آنها در اين زمينه چنان بحث مي كنند كه هر ناظر بي طرفي احساس مي كند قبلاً عقيده اي براي خود انتخاب كرده، سپس مي خواهند عقيده خود را به روايات اسلامي تحميل كنند، و هر چه مخالف آن بود به نوعي از سر راه خود كنار بزنند،در حالي كه يك محقق هرگز نمي تواند چنين بحث هاي غير منطقي و تعصب آميزي را بپذيرد.

5_ روايات توسل به حدّ تواتر رسيده يعني به قدري زياد است كه ما را از بررسي اسناد آن بي نياز مي سازد علاوه بر اين ميان آن ها روايت صحيح فراوان است. با اين حال جايي براي خرده گيري در پاره اي از اسناد باقي نمي ماند.

6_ از آنچه گفتيم روشن مي شود رواياتي كه در ذيل اين آيه وارد شده و مي گويد: پيغمبر به مردم مي فرمود: از خداوند براي من وسيله بخواهيد و يا آنچه در كافي از علي(ع) نقل شده كه وسيله بالاترين مقامياست كه در بهشت قرار دارد، با آنچه در تفسير آيه گفتيم منافاتي ندارد زيرا وسيله هرگونه تقرب به پروردگار را شامل مي شود و تقرب پيامبر به خدا و بالاترين درجه اي كه در بهشت وجود دارد يكي از مصداق هاي آن است.